20 فروردین, 1402
/
زیورآلات اشکانیان
وقتی تاریخ زیورآلات ایران را بررسی می‌کنیم یکی از پررنگ‌ترین دوره‌های تاریخی، سلطنت اشکانیان محسوب می‌شود. اگر در آثار هنری اشکانی دقیق شویم متوجه شیفتگی پادشاهان و درباریانشان به هنر هلنی خواهیم شد. هنر هلنی از لشگرکشی اسکندر به شرق آغاز شد و در آن درآمیختگی تمدن شرق و غرب دیده می‌شود.
به طور کلی اشکانیان در به‌کاربردن زیورآلات ذوق و سلیقه‌ای خاص داشتند این ذوق و سلیقه را می‌توان در تندیس‌های به دست آمده از الحضر (هاترا)، یکی از پررونق ترین شهرهای باستانی به‌ویژه در دوران اشکانیان که پل ارتباطی ایران و روم محسوب می‌شد، مشاهده نمود.
می‌دانیم زنان اشکانی از گردنبند، گوشواره، دستبند و سربندهای مزین به جواهر استفاده می‌کردند. یاقوت و مروارید ازگوهرهایی بود که در تزئین زیورآلات طلایی مردان و زنان اشکانی بسیار کاربرد داشت.
مردان و زنان اشکانی شبیه به‌هم از زیورآلات استفاده می‌کردند. تاج‌های آنان نیز مزین به طلا و انواع جواهرات بود. لازم به ذکر است که انواع زیورآلات مانند گوشواره‌ها، دستبندها، گردنبند و تاج‌ها و غیره از منضمات و همچنین ملزومات مد به شمار می‌آمدند، از این رو در موزه‌های ایران و جهان انواع زیورآلات این دوره موجود است.
گوشواره مربوط به سلطنت اشکانیان
سکه‌های تاریخی اشکانیان
در عکس زیر گردنبند زیبایی قرار دارد که قدمتش به حدود 1800 سال پیش بر می‌گردد و همان طور که گفته شد در دوران حکومت اشکانی ساخته شده است. وقتی دقیق به این گردنبند باستانی نگاه کنیم، زنجیر اصلی گردنبند را می‌بینیم که بسیار ظریف و نازک است و از سه ردیف تشکیل شده. از جای‌جای زنجیر سینه ریز، زنجیرهای کوچکی از مهره‌های طلا و فیروزه آویزان شده که تعداد بالای این زنجیرهای کوچک، به دلفریبی این گردنبند افزوده و شکوهش را دو چندان کرده است. امروزه گردنبند طلا و فیروزه اشکانی در موزه رضا عباسی، واقع در خیابان شریعتی در معرض دید عموم قرار دارد.
گردنبند مربوط به سلطنت اشکانیان
زیورآلات ساسانیان
جام معروف خسرو اول از نمونه‌های عالی جواهرسازی ساسانی محسوب می‌شود. جام زرین خسرو اول با یاقوت زعفرانی ترصیع شده و در پشت آن نام اردشیر حک شده است. علاوه بر آن نگین عقیقی در تالار مدال‌های کتابخانه ملی پاریس موجود است که ظرافت کار جواهرسازان این دوره را می‌نماید.
جام خسرو اول دوره ساسانی
نگین عقیقی که پیروزی شاپور اول بر والرین حک شده‌است
هنر ساسانی، هنری درباری بود که همیشه در پی اثبات ارتباط و پیوندش با سنت هنری دوره هخامنشی بود. با این همه این هنر دست‌کم در آغاز پیدایش خود بسیار تحت تاثیر فرهنگ اشکانی بود به این دلیل که هنر و فرهنگ اشکانی در دوره پسین خویش بیشتر خصلت و ویژگی ایرانی پیدا کرده بود. آثار هنری و صنایع دستی ساسانیان طرفداران زیادی در عرصه هنر جهانی داشت.
درباره جام‌های نقره‌ای ساسانی، پارچه‌های ابریشمی و نفوذ آن‌ها بر هنر نساجی غرب، یا درباره نگین‌های نقش برجسته، ظروف بلورین و گچبری‌های مشهور ساسانی و مهرها و سکه‌ها بیشتر از این‌ها می‌توان سخن گفت اما به ناچار در این‌جا به برشمردن نام آن‌ها اکتفا می‌کنیم. درباره جواهرات و زیورآلات این دوره اطلاعات کمی در دست است. منبع اصلی به جز معدود آثار یافت شده در نقاط مختلفی مانند عمارلو، املش، کردستان و… نقوش برجسته کنده شده روی سنگ و سکه‌ها هستند که اهمیت فزاینده خودآرایی و کاربرد زیورآلات را در دوره ساسانی نشان می‌دهند. نقوش برجسته اولیه شاه را نشان می‌دهد که تاج به‌نسبت ساده‌ای بر سر دارد و با گوشواره و گردنبند و ریشی که داخل حلقه‌ای جمع شده است.
به دلیل اشرافیت به‌وجود آمده در این دوره در تزئین تاج‌ها جواهرات بسیاری به‌کار می‌بردند که آن را بسیار سنگین می‌کرد. علاوه بر کاربرد سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی کره‌ای فلزی بر بالای تاج‌ها تعبیه می‌شد.
تاج دوره ساسانی
نویسنده: یکتا نوراللهی