همه چیز درباره زیبایی‌شناسی وِیپِروِیو (Vaporwave)

وِیپِروِیو[1] یکی از معروف‌ترین جنبش‌ها و ژانر‌های محبوب موسیقی الکترونیک دنیا است. اما ویپرویو را می‌توان به روش‌های مختلفی تعریف کرد؛ ویپرویو یک جنبش هنری دیجیتالی است که در حال تحریک هنر، فشن، ویدیو و فراتر از آن است. اما ویپرویو دقیقا چیست؟ و چرا محبوب است؟

ویپرویو یک ژانر موسیقی و یک هنر بصری است که در اوایل دهه 2010 میلادی ظهور پیدا کرد. زیبایی‌شناسی این سبک توانست به سرعت با هزاران نفر ارتباط برقرار کند و از طریق شبکه‌های اجتماعی وارد جریان اصلی شود. از نظر مفهومی، این سبک خاطره‌انگیز و نوستالژیک است و نگاهی مالیخولیایی و پیچیده به زیبایی‌شناسی دهه 80 و 90 میلادی دارد. مشخصه اصلی آن ترکیب عناصر سورئال با عکس‌های قدیمی و طراحی‌های وب از روزهای اول اینترنت، موزیک ویدیوها و سایر عناصر فرهنگ پاپ در دهه‌های گذشته مانند ویدیوهای مایکل جکسون، تبلیغات مکدونالد[2] و کارتون سیمپسون‌ها[3] است.

موسیقی و وِیپِروِیو

در زمینه موسیقی، اغلب مبنی بر نمونه‌هایی از موسیقی‌ لانج[4] (نوعی از موسیقی که در دهه 50 و 60 رایج بود و در شنونده احساس بودن در یک جای آرام مانند جنگل را برمی‌انگیزد.)، موسیقی ساده و قطعه‌هایی از موسیقی‌های معروف دهه 80 و 90 میلادی، به‌ویژه در ژاپن و آسیا است. هدف ویپرویو ایجاد حس جدایی و کنایه با استفاده از کنار هم گذاشتن موسیقی و تصاویری خارج از زمینه و تغییریافته است. ترک‌های ویپرویو اغلب آرام و کند است و معمولاً زمان آن‌ها بین 2 تا 4 دقیقه است. عناصر بصری به اندازه خود موسیقی در این سبک مهم است؛ تصاویر روی آلبوم و موزیک ویدیوها اغلب دارای قطعه‌هایی از نمایش‌های تلویزیونی، فیلم‌ها و بازی‌های ویدیویی هستند که از حالت طبیعی‌شان خارج شده و گذشته‌ای را به تصویر می‌کشند که هرگز وجود نداشته و یک اثر گمراه‌ کننده خلق می‌کنند. یکی از نمونه‌های اولیه ژانر ویپرویو آلبوم «Far side virtual» از جیمز فرارو[5] در سال 2011 بود. اما یکی از مهم‌ترین هنرمندان در این ژانر «Vaktroid» است کسی که آلبوم‌اش به نام «Floral shape» به یکی از معیارهای زیبایی‌شناسی و موسیقی برای تعریف این ژانر تبدیل شد. این قطعه اثر مهمی است که نشان می‌دهد چرا ویپرویو محبوب شد و تعادلی بین تقلید از فرهنگ مصرف‌گرایی و همزمان لذت‌بخش بودن برای مخاطب را پیدا می‌کند، تعادلی که اکثر هنرمندان به دنبال آن هستند.

 

خاستگاه  وِیپِروِیو

ویپرویو ترکیبی از دو مفهموم  است؛ اولین مفهوم یک اصطلاح تبلیغاتی تحقیر‌آمیز است که محصولاتی را توصیف می‌کند که به طور گسترده تبلیغ می‌شوند اما هیچوقت به فروش نمی‌رسند و مفهوم دوم، از اصطلاح «vapor wave» می‌آید که کارل مارکس[6] در نوشته‌های خودش آن را توصیف می‌کند: «همه‌ی روابط ثابت و منجمد شده با مجموعه عقاید و تعصبات کهن و ارجمندشان از بین می‌روند. همه‌ی روابط تازه شکل گرفته شده قبل از اینکه بتوانند محکم شوند، کهنه می‌شوند. هرآنچه جامد است در هوا تبخیر می‌شود، هر آنچه مقدس است بی‌حرمت می‌شود و انسان در نهایت مجبور می‌شود با حواس هوشیارانه، شرایط واقعی زندگی‌اش و روابط با همنوعانش مواجه شود.»

این ژانر در واقع رجوع  به این وعده‌های شکسته شده دارد و موسیقی و زیبایی‌شناسی آن‌ تاریخی متفاوت از جهان، زمانی که میلنیال‌‌ها هنوز بچه بودند و جنگ سرد در اوج خودش بود، را به ما ارائه می‌دهد. بنابراین ویپرویو یک جنبه‌ اجتماعی نیز دارد؛ هنرمندان جوان نه تنها دهه 80 و 90 را به عنوان بخشی از دوران کودکی خود، بلکه به‌عنوان دوره‌ایی پیش از بحران اقتصادی به یاد می‌آورند و به مصرف‌گرایی سرسام‌آور و فرهنگ عامه دهه‌های پایانی قرن 20 با بدبینی و بیزاری نگاه می‌کنند.

یکی از بارزترین ویژگی‌های  ویپرویواستفاده از زبان و فرهنگ ژاپنی است به این دلیل که فرهنگ ژاپن تاریخ طولانی از اختراعات تکنولوژی دارد که به خوبی با زیبایی شناسی ویپرویو مطابقت دارد. در بسیاری از آهنگ‌ها علاوه بر بازی‌های ویدیویی از انیمه‌های ژاپنی نیز نمونه برداری می‌شود که هم‌زمان حسی نوستالژیک و آینده نگر را به آن می‌دهد. سایر عناصر دیگری که در طراحی ویپرویوبه کار می‌روند، جاده، خطوط افق شهر و پانوراماست.

تاثیر وِیپِروِیو بر هنر

هنر ویپرویو سبکی از هنر دیجیتال است که اغلب آن جلوه‌های بصری وینتیج، پیکر‌های اساطیر یونانی با فرهنگ پاپ دهه 80  و 90 به خوبی ادغام می‌شود و دارای رنگ‌های درخشان و فرم‌های هندسی است. از بسیاری از جهت‌ها این جنبش را می‌توان واکنشی برای رشد تجاری سازی اینترنت دانست. تاثیر این زیبایی شناسی در فضا‌هایی مانند مدرسه باهاوس و دومِستیکا[7] رو به افزایش است  و به آرامی اما به‌طور موثر بخشی از ناخودآگاه جمعی ما می‌شود.

وِیپِروِیو و تبلیغات

سبک ویپرویواز اینترنت و فضاهای آنلاین نشأت می‌گیرد و همچنین انتقادی علیه سرمایه‌دای و مصرف‌گرایی است برای همین ممکن است تصور شود که این سبک هیچ‌وقت نمی‌تواند وارد فضای تبلیغاتی شود؛ ولی همان‌طور که انتظار می‌رود، تبلیغات راه خود را برای الهام گرفتن از این سبک نیز پیدا کردند. در سال‌های اخیر برندهای که می‌خواستند بر جامعه جوان، هنرمندان و مخاطبانی که عاشق فرهنگ اینترنتی هستند تاثیر بگذارند، از این سبک بهره بردند. نمونه‌هایی از تاثیرات عظیم ویپرویو را دیدیم که بر دنیای موسیقی، هنر و تبلیغات نیز تأثیر گذاشته. شرکت پپسی نیز از زیبایی شناسی‌ای که به جریانات سرمایه‌‌داری و مصرف‌گرایی حمله می‌کند، الهام گرفت و از آن برای تبلیغاتش استفاده کرد.

وِیپِرویِو و فشن

فشن ویپرویو نیز از زیبایی شناسی دهه‌های 80 و 90 الهام می‌گیرد. از رنگ‌های نئونی، فونت‌های مورب، تصاویر کالا‌ها یا تکنولوژی زیاد استفاده می‌شود. فشن ویپرویو، ریشه در فرهنگ اینترنت زیرزمینی دارد که اخیرا شروع به ورود به جریان اصلی کرده است و سلبریتی‌ها و برند‌های مد توجهشان به این زیبایی شناسی جلب شده است. چیزی که در این چند سال اخیر زیاد در کالکشن‌ها به چشم می‌خورد و مخصوصا در سال 2023 به ترند بزرگی تبدیل شد. از جمله برند‌هایی که به این زیبایی شناسی مالیخولیایی و تحریف شده‌ علاقمند است، آدیداس است که از عناصر بصری ویپرویوالهام می‌گیرد و کمپین «Original is never finished» از نمونه‌های بارز آن است. این جنبش ممکن است کمی زیاد شبیه به سبک وینتیج بنظر برسد اما کاملا با تمام عناصر معمول این سبک مطابقت ندارد. چون در نهایت استایلی «دیجیتالی» بنظر می‌رسد و مانند انفجاری از گذشته و برگشت به دهه 80 می‌ماند.

یکی از نمونه‌های ویپرویو در فشن در کالکشن بهار/تابستان 2021 ماریا سیلانتیِوا در فشن‌شو موسکو دیده می‌شود.

در زیبایی شناسی لباس‌های ویپرویو اغلب از تصور‌های آینده‌ نگر در گذشته الهام می‌گیرند؛ زیرا مردم در آن زمان انتظار داشتند که «آینده» کاملا فلزی همراه با ربات‌های براق، ماشین پرنده و کفش‌های فلزی براق باشد. اگر بخواهیم خیلی ساده‌تر ویپرویو را در فشن توصیف کنیم به آن «Cyberculture» می‌گویند، که امروزه پوشش خیابانی ژاپنی‌ها است مانند: تصاویر گرافیکی کامپیوتری از دهه 80 و 90 که بر روی تی‌شرت و هودی‌ها چاپ می‌شوند.

بخش‌های بزرگی از این ترند ریشه در web 1.0 و web 2.0 دارد (اصطلاحی از فرم اینترنت اولیه) و یا از کاراکترهای Unicode (استاندارد رمزگذاری شده اینترنتی‌ست که برای زبان‌های مختلف استفاده می‌شود یک نوع استاندارد رمزگذاری متن است.) و علائم نگارشی، مخصوصا از کاراکتر‌های آسیایی، کد‌های دیجیتالی و دستور زبان مرسوم الهام می‌گیرند و آن‌ها را از حالت طبیعی‌شان خارج می‌سازند و در نهایت به شدت از تاثیرات سایبرپانک، موتیف‌های هنری پرزرق و برق و ریشه‌های موسیقی ویپرویو استفاده می‌کنند.

یکی دیگر از برند‌هایی که شروع به الهام از این جنبش کرده «Vapor95» است که باعث شد، برند‌های بزرگتری نیز وارد این عرصه شوند. نایکی کالکشنی از ویپرویو راه‌اندازی کرد که شامل کفش‌های مردانه «Zoom streak spectrum plus» بود. در هفته مد 2023 لندن JW Anderson  نیز تاثیری که از ویپرویو گرفته بود را به وضوح نشان داد.

 

نویسنده: ساغر احمدی

دبیر محتوایی وبسایت: غزل وفت

 

پانویس:

[1] Vaporwave    [2]McDonald     [3] Simpsons     [4] lounge    [5] James Ferraro    [6] Karl Marx    [7] Domestika

منابع:

1. https://www.deepinthemix.com/what-is-vaporwave/
2. https://vaporwaveboutique.com/what-is-vaporwave/.
3. https://suite123.it/2022/09/16/niche-fashion/
4. https://catoriclothing.com/blogs/catori-clothing/the-ultimate-guide-to-vaporwave-clothing#:~:text=Vaporwave%20aesthetic%20outfits%20are%20often,we%20thought%20it%20would%20be.
5. https://www.creativeboom.com/features/why-vaporwave-is-set-to-be-a-huge-design-trend-in-2023/