هانبوک: لباس کره‌ای

هانبوک

اصطلاح هانبوک در لغت به معنای «لباس کره‌ای» است. طرح اولیه‌ هانبوک از لباس کوچ‌گران شمال شرق و غرب آسیا الهام گرفته شده است و در ابتدا این لباس نه تنها در کره جنوبی و شمالی بلکه حتی توسط کره‌ای‌ها در چین نیز پوشیده می‌شد. این لباس در طی زمان تکامل یافت و در نهایت هانبوک استاندارد امروزی از سبکی می‌باشد که در دوره‌ گوگوریو ایجاد شد. در حال حاضر هانبوک از حالت استفاده روزمره خارج شده و بیشتر به عنوان یک لباس تشریفاتی مناسب جشن و رویدادهایی مثل تولد، عروسی و مراسم تشییع جنازه استفاده می‌شود.

ساختار کلی هانبوک

ساختار کلی این لباس به صورت خلاصه متشکل از جگوری (Jeogori) و چیما (Chima) برای خانم‌ها و جگوری (Jeogori) و باجی (Baji) برای آقایان است. به‌طور کلی وقتی این دو تکه با یکدیگر پوشیده می‌شوند به دلیل باریک بودن بخش‌ بالاتنه و پهن بودن بخش‌ پایین تنه شکلی شبیه به زنگوله ایجاد می‌کند. هانبوک بر خلاف ظاهر خشک و صافی که در ابتدا دارد پس از پوشیدن حجیم می‌شود و زیبایی‌اش دو چندان می‌شود. دامن این لباس به دلیل انعطاف و حجیم بودن حرکات پاها را پنهان می‌کند و بنظر می‌رسد شخص شناور در هوا است.

متریال مورد استفاده در هانبوک

هانبوک در طول تاریخ 1600 ساله خود با مواد مختلفی ساخته شده است و طراحان امروزی برای ساخت هانبوک مرز استفاده از متریال‌های متفاوت را جابه‌جا کردند. در گذشته مواد و پارچه‌های به‌کار رفته در هانبوک نشان دهنده جایگاه و سلسله مراتب اجتماعی بوده است. کسانی که در خانواده سلطنتی متولد شده بودند از هانبوک‌های ساخته شده با ابریشم و ساتن استفاده می‌کرند که نشان دهنده قدرت و اقتدار برجسته‌ آن‌ها بود. از سوی دیگر مردم عادی، هانبوک ساخته شده از کنف و پنبه را می‌پوشیدند که نشان از تواضع آن‌ها بود.

رنگ‌های به‌کار رفته در هانبوک

رنگ‌های هانبوک نقش مهمی در تعیین شخصیت و موقعیت اجتماعی افراد دارند. کره‌ای‌ها برای رنگ هانبوک‌ها از طیف رنگی سنتی‌ به نام اوبانگساک (Obangsaek) که متشکل از سیاه، سفید، قرمز، زرد و آبی است استفاده می‌کنند. این رنگ‌ها به تئوری بین یین و یانگ یا پنج عنصر آب، فلز، آتش، خاک و چوب اشاره دارد. یک طیف ثانویه به نام اوگانساک (Ogansaek) نیز برای ایجاد تنوع در سایه‌های هانبوک به‌کار می‌رود که متشکل از رنگ‌های سبز، آبی روشن و قرمز پررنگ است.

در اینجا به چند رنگ رایج در هانبوک و نماد آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. سیاه: آفرینش، خرد، هوش، مرگ، تاریکی این رنگ را اغلب روشنفکران می‌پوشیدند، رنگ سیاه همچنین در مراسم تشییع جنازه نیز پوشیده می‌شود.
2. سفید: پاکی، حیا، صلح، میهن‌دوستی و زندگی، در دوره چوسان بخش عمده‌ای از مردم، از هانبوک سفید استفاده می‌کردند و این مسئله در زمان استعمار ژاپن محبوبیت بیشتری پیدا کرد چرا که سفید را نماد مقاومت می‌دانستند.
3. قرمز: عشق، بخت خوب، ثروت، انرژی مردانه و آتش این رنگ معمولا توسط زنان در روز عروسی استفاده می‌شود.
4. آبی: تولدی دوباره، شفافیت و انرژی، زنان دربار از دامن آبی استفاده می‌کردند همچین افراد در دستگاه قضایی نیز از هانبوک به رنگ آبی استفاده می‌کردند.
5. زرد: کیهان، ثروت، این رنگ در گذشته منحصرا توسط خاندان سلطنتی پوشیده می‌شد با این حال رنگ زرد روشن نیز توسط زنان مجرد نیز استفاده می‌شد.
6. سبز: شروع جدید و جوانی که اغلب توسط زنان متاهل استفاده می‌شد.

نقوش پارچه هانبوک

نقوش نمادین که بر روی هانبوک‌ها به‌کار می‌رفت در اغلب مواقع چیزی فراتر از یک طرح معمولی بر روی لباس بوده، برای مثال بر روی هانبوک عروس طرح انار به جهت باروری به‌کار می‌رفت. همچنین از طرح‌های نمادین قدرتمندی همچون اژدها و ببر را تنها می‌توانست بر روی لباس‌های سلطنتی و مقامات بلندپایه مشاهده کرد؛ و در آخر برای ملکه‌ها از طرح ققنوس استفاده می‌کردند.

زیورآلاتی که در کنار هانبوک به‌کار می‌روند

هانبوک به خودی خود لباس کامل و زیبایی است اما خانم‌ها تمایل زیادی به استفاده از زیورآلات در کنار آن داشتند که این مسئله همچنان ادامه دارد. برای مثال یکی از این زیورآلات، نوریگا (Norigae) می‌باشد؛ یک آویز زینتی جذاب که به گوریوم (Goreum) گره زده می‌شود. از دیگر زیورآلات به دانجی (Daenggi) می‌توان اشاره کرد؛ روبانی تزئینی که به انتهای موهای بافته شده گره می‌خورد و در نهایت از بینیئو (Binyeo) که یک سنجاق ساخته شده از چوب، طلا یا استخوان حیوانات مختلف است، استفاده می‌شود.

در رابطه با زیورآلاتی که آقایان استفاده می‌کردند می‌توان به گت (Gat) اشاره کرد که یک گونه کلاه برای محافظت از موهای جمع شده در بالای سر است و مواد سازنده آن از موی اسب می‌باشد. از دیگر نمونه‌های کلاه می‌توان به هیوکریپ (Heukrip) اشاره کرد، کلاهی که از گت کوچک‌تر است و اغلب توسط اشراف استفاده می‌شود. آخرین نمونه کلاه پیرانجی (Paerangi) است که ساخته شده از بامبو است و توسط افراد سطح پایین جامعه پوشیده می‌شود.

این روزها در جهت احیا هانبوک تلاش‌های بسیاری صورت گرفته است، دولت کره جنوبی برای حمایت از لباس تاریخی روز 21 اکتبر را روز هانبوک نامگذاری کرده است و به‌طور رسمی عمل ساخت، پوشیدن و لذت بردن از آن را به عنوان یک میراث فرهنگی در نظر گرفته است. یکی از بهترین تلاش‌ها برای احیا این لباس نسل جدیدی از طراحان می‌باشند که هانبوک و سیلوئت‌های آن را منبع الهامی برای کالکشن‌هایشان قرار دادند که این مسئله با همکاری خوانندگان کیپاپ (موسیقی پاپ کره‌ای) و استایلیست آن‌ها جان تازه‌ای به این لباس و تاریخچه‌اش بخشیده‌ است. کان هو سوپ استاد نساجی و طراحی مد می‌گوید:«دلیل علاقه مردم به هانبوک به ویژه در خارج از کره به دلیل قدرت کیپاپ است»

لی یونگ هی را می‌توان جز اولین افرادی دانست که از مرزهای طراحی هانبوک فراتر رفت و در هفته مد پاریس سال 1993 از کالکشن خود رونمایی کرد و در راستای هانبوک مدرن کالکشن‌‌‌های دیگری را نیز عرضه کرد. در همان حوالی بود که استایلیست سو یونگ هی با علاقه‌اش به هانبوک تلاش می‌کرد که با وسواس این صنعت نسبت به برچسب‌های غربی مقابله کند. او در شماره فوریه سال 2006 در مجله ووگ کره، جوکدوری (نوعی تاج سنتی) را روی مدل با موهای رنگ شده گذاشت و با آن طعم به روز بودن ترکیب کرد، ترکیبی که هرگونه رسوم مرتبط با لباس را به چالش می‌کشید.

نویسنده: ثنا صادقی