مُد در تلاقی جنگ

صدای تمام­‌نشدنی گلوله‌­هایی که با جهت و بی‌­جهت از کالبد انسان‌­ها گذر می­‌کنند، خون­‌های جاری و صدای تمام­‌نشدنی ترس، خشم و فقر. جنگ جهانی آغاز شده و تمام ابعاد زندگی هر آدمی در جغرافیای درگیر، تحت­‌الشعاع این کلمه سه حرفی می‌­شود.

جنگ حالتی است برای حمله، دفاع و بقا؛ در جبری که بقا حرف اول را می­زند همه­ چیز باید در جهت کمک به آن باشد، این­جا است که زیبایی‌شناسی به شکلی اعظم جای خود را به کاربردی بودن می­‌دهد. هزینه‌­های جنگ، مسائل مرتبط با جامعه، اقتصاد داخلی و سوق دادن زنان به سمت نیروی کار، همه و همه تاثیرات بسزایی در مد و فشن دوران جنگ داشته­‌اند به گونه‌­ای که آثار این تغییرات همچنان بعد از جنگ ادامه یافته است.

مد قبل از جنگ­‌های جهانی

مد، قبل از جنگ جهانی اول در پیوند با تجمل­‌گرایی و نشان دادن مقام اجتماعی با پوشش بود  به صورتی که زنان ثروتمند در طول روز چهار الی پنج ­بار لباس خود را عوض می­‌کردند. پاریس پایتخت مد بود و همه­ چیز در فشن، حول محور این شهر می­‌گذشت. لباس­‌های کار شده، استفاده از چندین لایه پارچه و گل‌دوزی، کرست و دامن‌­های چین‌­دار. از نکات جالب آن زمان این است که هرچه مد برای زنان آن دوره تصنعی­‌تر می­شد برای مردان حالت راحت­‌تری به خود می­‌گرفت. با آغاز جنگ‌­های جهانی به‌خصوص جنگ جهانی دوم، رفته رفته ورق به گونه­‌ای متفاوت برگشت و مد از آن حالت اشرافی خارج شد.

تاثیرات جنگ جهانی اول و دوم بر مد

با نگاهی بر تاریخ، تاثیرات جنگ جهانی اول بر روی فشن به نسبت جنگ جهانی دوم کم­رنگ‌­تر است؛ به گونه‌­ای که در برهه جنگ اول جیره­‌بندی پوشاک خیلی سریع به اتمام رسید؛ ولی به محض آغاز جنگ جهانی دوم جیره‌­بندی پوشاک به شکل سفت و سختی به خصوص در بریتانیا آغاز شد. محدود شدن تولیدات، مواد و قدرت خرید علاوه بر تاکید بر صرفه­‌جویی از دلایل این جیره‌­بندی بوده است. دیگر خبری از لباس­‌های چندلایه و تجملات بیش از حد نبود و نهایت تلاش برای استفادۀ کمتر از پارچه بود؛ از کوتاه شدن دامن­‌ها گرفته تا قوانین سخت‌گیرانه برای سایز پاشنه کفش‌­ها که از یک و نیم اینچ نمی­‌توانست گذر کند.

از دیگر تاثیرات جنگ، تغییرات بنیادین در نوع بستن موی زنان و کلاه آن­ها بود؛ زنان دیگر نمی­‌توانستند کلاه­‌های سنگین کارشده و پَردار خود را بپوشند و در همین راستا کلاه­‌ها حالتی به‌شدت ساده‌­تر به خود گرفت! در خیلی از مواقع آن‌­ها از کلاه‌­هایی شبیه به عمامه استفاده می‌­کردند که حین فعالیت‌­های سنگین و طاقت­‌فرسای روزانه مو را به راحتی در خود جمع کند. زنان همچنین از دستمال سر نیز برای جمع کردن موهای خود بهره می‌­بردند.

 به صورت کلی در فضای جنگ، نسبت به قبل از آن زنان مسئولیت‌­های بیش‌تری داشتند و در کارهایی که قبل­‌ها عرف بود تنها مردان آن را انجام دهند، شرکت می­‌کردند؛ همین مسئله باعث شد عناصر لباس­‌های مردانه از جمله کت و شلوار به‌راحتی در میان تن‌­پوش­های زنانه نفوذ پیدا کنند و زنان بتوانند کارهای خود را با حس راحتی بیش‌تری پیش ببرند. دامن­‌های چین­‌دار محدودیت‌­های فراوانی در دایره حرکات و سرعت عمل زنان به‌وجود آورده بود و شلوار یا دامن آزاد در این میان، گزینه خوبی برای جایگزین شدن بود.

لباس­‌های کاربردی در دوران جنگ

برای مردان و زنان غیرنظامی پوشش در خانه و محل کار به کلی تغییر کرد، به گونه‌­ای که حتی برای غیرنظامیان کاربردی بودن و بعد از آن شیک بود در اولویت قرار داشت. برخی از تولیدکنندگان پتانسیل‌­های تجاری فراوانی را حتی در موقعیت خطرناکی همچون جنگ دریافتند و آن را غنیمت شمردند؛ برای مثال با شروع جنگ در سال 1939 در بریتانیا بیش از 40 میلیون دستگاه تنفسی به دلیل احتمال حملات گازی توزیع شد و هرچند این مسئله اجباری نبود ولی به مردم توصیه می‌شد که ماسک را همیشه به همراه داشته باشند! از آن­جایی که این کپسول­‌ها در جعبه‌ه­ای مقوایی توزیع می­شد حمل آن کمی دست و پاگیر بنظر می­رسید. در همان ایام برخی از تولیدکنندگان تصمیم گرفتند که برای حمل آسان­‌تر  این کپسول­‌ها کیف دستی راحتی را طراحی و به فروش برسانند و این نیاز را برطرف سازند.

یکی دیگر از لباس­‌های کاربردی آن زمان «Siren Suit»ها بودند که به شکل تحت‌­الفظی می‌­توان به آن جامۀ آژیر یا سوت خطر گفت. Siren Suit لباسی یک تکه بود که برای حملات هوایی ناگهانی و تسریع‌بخشی در پوشیدن لباس ساخته شده بود. لباسی کاملاً کاربردی در دورانی بحرانی. این لباس­ها علاوه بر نوع مردانه، شامل تولیدات زنانه هم می­‌شد که در برخی ویژگی­‌ها تمایزاتی با نوع مردانه داشت؛ برای مثال می‌­توان به سرشانه‌­هایی با پف بیش‌تر اشاره کرد.

در میان بحبوحۀ جنگ و خونریزی که پول تنها صرف بمب و گلوله می­‌شد، ثروتی برای دیگر زمینه‌­ها باقی نمی­‌ماند. قوانینی سخت برای لباس و پوشش تعیین می­‌شد؛ از اندازه یقه تا تعداد دکمه و قد و قواره شلوار و دامن. این اتفاقات تا حدی ادامه یافت که بیکینی یا همان لباس شنای زنان نیز دو تکه شد تا به نسبت از پارچه کم‌تری استفاده شود! همه­ چیز با محاسبات فراوان به دست تولید می­‌رسید به شکلی که این اقدامات منجر به صرفه­‌جویی در 5 کیلومترمربع پنبه ­شد. نهایت ماجرا این است که کل دنیا بعد از جنگ­‌های جهانی دست­‌خوش تغییرات فراوانی شدند که مد هم از آن بی­‌بهره نبود، تغییراتی بزرگ که آثار آن را همچنان پس از سالیان سال می‌­توان لمس کرد!

 

نویسنده: ثنا صادقی

دبیر محتوایی وبسایت: غزل وفا

 

منابع:

1. How Clothes Rationing Affected Fashion In The Second World War, n.d, How Clothes Rationing Affected Fashion In The Second World War, retrieved from: https://www.iwm.org.uk/history/how-clothes-rationing-affected-fashion-in-the-second-world-war#:~:text=War%20Didn’t%20Mean%20the%20End%20of%20Fashion&text
2. Susan, Clothing, World War I And World War II, n.d, Clothing, World War I And World War II, Retrieved from: https://www.encyclopedia.com/defense/energy-government-and-defense-magazines/clothing-world-war-i-and-world-war-ii#:~:text=World%20War%20II%20brought%20lasting,formality%20and%20variety%20also%20changed.
3. Mukesh, 2022, Effect of World Wars on Fashion, Retrieved from: https://www.tutorialspoint.com/effect-of-world-wars-on-fashion
4. How The War Influenced The Fashion Industry, n.d, How The War Influenced The Fashion Industry, Retrieved from: https://edubirdie.com/examples/how-the-war-influenced-the-fashion-industry/
5. Fashion At War: How WWII Changed Women Fashion, 2020, Fashion At War: How WWII Changed Women Fashion, Retrieved from: https://rosietheriveter.net/fashion-at-war-how-wwii-changed-women-fashion/
6. Serhii & Kateryna, 2022, The World Wars expectedly changed the future of Europe and, unexpectedly, womenʼs fashion. How we got bomber jackets in our wardrobes and why bikinis became a necessity of the post-war era?, Retrieved from: https://babel.ua/en/texts/83254-the-world-wars-expectedly-changed-the-future-of-europe-and-unexpectedly-women-s-fashion-how-we-got-bomber-jackets-in-our-wardrobes-and-why-bikinis-became-a-necessity-of-the-post-war-era-a-story-in-pic