معرفی اجزای پوشش کُردی

لباس کردی با اصالتی کهن یکی از محبوب‌ترین لباس‌های سنتی محسوب می‌شود. این لباس در مناطق مختلف کرد نشین از جمله ایران، ترکیه، عراق و سوریه ساختار‌های مختلف دارد اما نقطه مشترک و اصل فراموش نشدنی در همه آن‌ها استفاده از رنگ‌های فراوان است. قدیمی‌ترین عکس‌هایی که لباس کردی را در ایران به تصویر می‌کشد مربوط به دوران ناصرالدین شاه قاجار می‌باشد.

لباس کردی زنانه از اجزاء مختلفی تشکیل می‌شود که شامل پیراهن، آستر، شلوار، بالاپوش، شال و اکسسوری‌هایی مانند کلاه، سربند، کمربند، گردن آویز و غیره می‌باشد. لازم به ذکر است که اجزای نام برده شده همگی لزوماً همزمان استفاده نمی‌شوند بلکه با به توجه نوع پوشش، آیتم‌های مشخصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. زبان کردی گویش‌های مختلفی دارد و هر کدام از این اجزاء با اسامی و نام‌های دیگری نیز شناخته می‌شوند.

پیراهن

اصلی‌ترین بخش تمام پوشش‌های کردی زنانه، یک پیراهن بلند و گشاد با آستین بلند است که در اکثر آن‌ها آستین با دنباله‌ای مثلثی به بلندای پیراهن ادامه پیدا می‌کند؛ این نوع آستین فَقیانه نام دارد. پارچه پیراهن‌ها از تور، حریر و پارچه‌های ظریفی است که معمولا با پولک، منجوق و گلابتون دوزی طرح‌هایی از گل بر آن‌ها منقوش شده است.

بالاپوش

به برخی از پیراهن‌ها رایج‌تر است که بالاپوش اضافه شود، که برای معرفی بالاپوش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سوخمه (جلیقه‌ای بدون آستین و کوتاه)

سلطه (نیم‌تنه آستین‌دار مخملی که در زمستان روی پیراهن و سوخمه می‌پوشند)

کوا (قبای بلند و جلو باز مخملین که در دو طرف چاک‌های بلند دارد)

سنت‌های مرتبط با پوشش کردی

یکی از جلوه‌های لباس کردی، داشتن موهای بلند است و این مسئله به قدری مهم است که افراد با موی کوتاه لباس کردی نمی‌پوشند یا در هنگام پوشیدن لباس کردی از موهای مصنوعی استفاده می‌کنند. به همین دلیل است که اولین ویژگی که در هنگام مواجه با دختران کرد توجه را جلب می‌کند مو‌های بلند آن‌هاست.

یکی دیگر از ویژگی‌های مربوط به لباس کردی این است که تفکیک‌های پوششی در آن به مراتب دیده می‌شود. به عنوان مثال پوشش دختران مجرد، تازه عروس‌ها و زنان مسن‌تر متفاوت و از هم قابل تفکیک است. این تفکیک‌های پوششی یکی از جاذبه‌های فرهنگ و لباس کردی است. نکته قابل توجه دیگر این است که پوشش کردی مستقیماً تحت تاًثیر فرهنگ منطقه کردنشین است.

لباس سقزی

این لباس از پیراهن، آستر، شلوار و شال تشکیل شده است. پیراهن در این مدل در قسمت کمر چین‌دار شده و از انواع پارچه تور تهیه می‌شود، از آنجایی که در این مدل استر و شلوار که از جنس ساتن و براق هستند، تور به‌راحتی آن‌ها را نمایش می‌دهند. برای تکمیل لباس سقزی از شالی حریر برروی دوش و کمر لباس استفاده می‌شود. در برخی شهر‌ها مانند بانه، سقز و مهاباد زنان شال پشمی به کمر می‌بندند و زنان ثروتمند‌تر چند سکه طلا بر روی شال می‌زنند.

زیورآلات کردی

زیورآلات یکی از اصلی‌ترین بخش‌های پوشش کردی به شمار می‌رود که باعث می‌شود جلوه‌ای خیره کننده به آن دهد. زیورآلاتی که برای پوشش کردی به‌کار می‌روند نیز مانند لباس‌ها از تنوع بالایی برخوردارند و از متریالی مانند ملیله، مروارید، پولک و غیره درست می‌شوند. یکی از پرطرفدارترین این متریال سکه است.

لباس کردی مردانه

 اجزای تشکیل‌ دهنده لباس کردی مردان عبارتند از چوخه، رانک، لفکه سورانی، پشت‌وین، کفیه، فرنجی و کلاش می‌باشد. همانطور که گفته شد استفاده از هر‌‌کدام بنابر سلیقه و پوشش می‌باشد.

چوخه

نیم‌تنه‌ای آستین‌دار و جلو‌باز است که ضخامت پارچه با توجه به گرما و سرمای فصول انتخاب می‌‌شود.

رانک

شلواری گشاد که در مچ تنگ می‌شود و از جنس چوخه می‌باشد.

نام دیگر چوخه رانک، کَه‌وا پاتول است. نوع مرغوب چوخه رانک از نوع موی بزی معروف به نام مَرغوز (مَه‌ره‌ز) تولید می‌شود. تهیه این لباس مراحل خاص خودش را دارد. موی بز به نخ و بعد به تکه‌پارچه‌هایی کم‌عرض به نام مَرَز تبدیل و به خیاط تحویل داده می‌شود. چوخه رانکی که با پارچه مرز تهیه می‌شود، قیمت بالاتری دارد.

لفکه سورانی

پیراهنی با آستین فراخ و بلند به رنگ سفید؛ همانند فقیانه در لباس کردی زنانه، زبانه‌ای مثلث‌‌شکل در انتهای آستین دارد که دور مچ و بازو می‌پیچند. کاربرد لفکه سورانی در مهمانی‌ها و مجالس است.

پشت‌وین

شالی از جنس نخ‌ پنبه یا ابریشم که چندبار دور کمر پیچیده می‌شود. در مردان مسن‌تر قطر شال بیشتر است و آن را به گونه‌ای سفت می‌کنند که سه گره به صورت عمودی در جلو تشکیل می‌شود؛ این گره‌ها نشان‌دهنده سه باور اصلی دین زرتشت (پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک) می‌باشد.

کفیه

یک روسری سنتی  است که اغلب به صورت عمامه معمولی دور سر پیچیده می‌شود یا روی شانه قرار می‌گیرد. نوع پیچیدن آن به دور سر با توجه به هر منطقه کرد نشین متفاوت است.

فرنجی

یکی دیگر از پوشش‌های مردان کرد به شکل جلیقه و از جنس پشم است که در فصل سرما کاربرد دارد. فرنجی با 500 سال قدمت به عنوان صنایع دستی منطقه اورامانات معرفی می‌شود.

کلاش (گیوه)

کلاش نام پاپوش مردان کرد در فصل گرم است. کلاش از نامطبوع شدن پا جلوگیری می‌کند و در رنگ‌های سفید و شیری تهیه می‌شود.

لباس مردان کرد معمولاً به رنگ تیره (خاکستری، قهوه‌ای یا آبی تیره) می‌باشد. کردها معمولاً لباس‌هایشان را آماده نمی‌خرند و ابتدا پارچه تهیه کرده و به خیاط می‌سپارند.

روز لباس کردی

10 مارس تاریخ روز جهانی لباس کردی است. زنان و مردان کرد با پوشیدن لباس‌های مرسوم خود، این تاریخ را به جشن و پایکوبی سپری می‌کنند.

امروزه شاهد تغییرات روزافزون در مد و پوشش هستیم، لباس کردی نیز از این قاعده مستثنی نیست و تغییرات راه خود را به سنت‌ها نیز یافته است؛ بنابراین هر آنچه از نوع لباس و پارچه گفته شد می‌تواند تحت تاًثیر ذوق و سلیقه به انواع زیبا و متفاوت‌تری استفاده شود.

نویسنده: فرشته نجفی