فشن در قرن نوزدهم انگلستان

دهه 1800 و ظهور سبک نئوکلاسیک

چشم‌انداز مد با شروع قرن جدید به‌شدت و به‌سرعت تغییر کرده بود. طرز لباس پوشیدن زنان در سال 1800 کاملاً در تضاد با لباس نسل قبل بود. پنی‌یرهای(panniers) پهن، کرست‌های (stays) مخروطی شکل و ابریشم‌های حجیم قرن هجدهم به لباسی نئوکلاسیک تبدیل شده بود که بدن را با دراپه‌های سبک‌وزن کتان و ململ و خط کمر بالا در زیر سینه، به شکلی طبیعی نشان می‌داد. منشأ این مد، لباس زنانه دهه 1780 بود که توسط زنان بانفوذی مانند ماری آنتوانت، جورجیانا و دوشس دِوونشر پوشیده می‌شد. احیای سبک کلاسیک نه‌تنها در مد، بلکه در معماری، هنرهای زیبا و طراحی داخلی نیز ظاهر شد. باید گفت انقلاب فرانسه تأثیر گسترده‌ای بر جوامع اروپایی داشت و مد را برای همیشه در طی دهه 1780 تغییر داد. زنان شیک‌پوش آگاهانه به دنبال باز تولید مدهای فرضی یونان باستان یا روم بودند.

برتری رنگ سفید به‌عنوان رنگ لباس، تا حدی به دلیل این فرض نادرست برگرفته از مجسمه‌های کلاسیک بود که زنان کلاسیک فقط سفید می‌پوشیدند. خطوط باریک و عمودی لباس‌ها نشان‌دهنده ترجیح هندسه سبک نئوکلاسیک بر سایر هنرهای تجسمی و کاربردی بود. نکته قابل‌توجه، الهامات برگرفته از مبارزات ناپلئون بناپارت در سراسر جهان بود. برای مثال؛ اشغال مصر، پوشیدن توربان مزین به جقّه و پر با لباس عصر را رایج کرد و طرح‌هایی از ویرانه‌های مصر، الهام‌بخش موتیف‌های نخل بود. در اواخر دهه، تزیینات اسپانیایی، مانند آستین‌های چاک‌دار و استفاده بسیار از خز وارداتی از روسیه و لهستان نیز نتیجه تهاجمات ناپلئون به آن کشورها بود. زیورآلات گوتیک در سال 1810 ظاهر شد. اسپنسر با منشأ انگلیسی از پوشاک ویژه این دوره است. این کت کوتاه با آستین‌های بلند و چسبان و یقه‌ایستاده بر روی پیراهن‌های نازم کتان و یا ململ پوشیده می‌شد. آرایش کلاسیک مو مد روز بود و مدل تیتوس محبوبیت داشت. مهم‌ترین اکسسوری دوره نئوکلاسیک شال، به‌ویژه کشمیری/ترمه هندی بود. لباس‌های ململ بدن را از سرما محافظت نمی‌کردند و شال‌ها به یک اکسسوری ضروری تبدیل شده بودند.

لباس‌های سواری که مردان انگلیسی در املاک روستایی خود می‌پوشیدند، پوشاک رایج در بریتانیا و اروپا بود. گلدوزی‌های ابریشمی گل‌دار و تزیینات پرزرق‌وبرق قرن هجدهم جای خود را به پارچه‌های پشمی تیره‌رنگ دادند و قرن نوزدهم انقلابی در جداسازی پوشاک مردانه و زنانه شد.

دوران ویکتوریا

در اواخر دوران ویکتوریا (1837-1901) برای نخستین بار در انگلستان کتی ویژه مجالس رقص و شب به نام کاوز (cows) که در آمریکا تاکسیدو نامیده می‌شد، پدید آمد. پوشاک راحت و ورزشی از پارچه تویید ضخیم در این دوره متداول گردید. پوشاک زنان طرح‌های فرانسوی همان عصر را داشت. در دهه 1870 پشت لباس زنان اهمیت بیشتری یافت. در زیر دامن اصلی، زیردامنی به نام باسل (bustle) پوشیده می‌شد. باسل، پدها یا بالشتک‌هایی بودند که با سیم، فنر و روکش موهر و پارچه ساخته می‌شدند و بیشترین حجم و برجستگی را در پشت دامن ایجاد می‌کردند. این طرح در انگلستان به تاید-بک‌تایم معروف گردید. رویان، نوار، منگوله و شرابه همچون گذشته کاربرد تزیینی داشت و ولان‌های چین‌دار متداول بود.

استفاده از خز، پارچه‌های فلانل و کشمیر با طرح‌های چهارخانه و راه‌راه باب روز گشت. بسیاری از لباس‌های دهه 1880 دارای دامن‌های چندلایه بود. دامن در جلو صاف یا با دراپه‌های ملایم تزیین می‌شد. باسک‌ها و بالاتنه‌های کتی با دامن‌های باسل پوشیده می‌شد. باسک یک آیتم زنانه با ریشه فرانسوی است که به انواع بالاتنه یا جکت با دنباله بلند اطلاق می‌شود. به‌مرور زمان کاربرد آن به کرست‌های بلند و تنگ گسترش یافت. در سال 1850 کلاه باولر (bowler) با تاج کوتاه و نیمکره‌ای و لبه باریک در انگلستان ابداع شد. علاوه بر آن کلاه دیگری به نام فدورا توسط ادوارد هفتم اهمیت یافت و کلاه‌های حصیری با نام پاناما در مناطق گرمسیری توسط مردان انگلیسی مورداستفاده قرار گرفت.

فشن در دهه 1890

دهه 1890 یک دهه گذار از دوران سخت ویکتوریا به قرن جدید بود. مراکز شهری در حال رشد بودند و فناوری‌های جدید، مانند ورود برق تحولی در بازار لباس‌های آماده ایجاد کرد. زنان از سطوح جدیدی از استقلال لذت می‌بردند. در طول این دهه، تعداد زنان شاغل در خارج از خانه تقریباً دو برابر شد. «زن جدید» آن دوره یک زن جوان روشنفکر بود که کار، دوچرخه‌سواری و ورزش می‌کرد.

در سال‌های اول دهه، سیلوئت زنانه ادامه سبک اواخر دهه 1880 بود و یک پف عمودی کوچک در شانه شکل گرفت. در سال 1892 باسل‌ها به‌طور کامل ناپدید شدند. دامن‌ها زنگوله‌ای شکل و روی باسن قرار می‌گرفتند. درحالی‌که بالاتنه‌ها با آستین‌های ژیگو (در بالا گشاد و در پایین تنگ) محبوبیت داشتند. اندازه پف اولیه آستین بسیار بزرگ شد و در سال 1895 به اوج خود رسید. در حدود سال 1897، با معرفی کرست‌های جدید، سیلوئت ساعت شنی به وجود آمد. این کرست‌ها قفسه سینه زنان را به جلو و باسن را به عقب و بدن را به شکل منحنی «S» درمی‌آورد و در سال 1900 باب روز شد.

پیراهن‌های روز، یقه‌ایستاده با حاشیه چین‌دار و آستین‌بلند داشت. پیراهن‌های شب بدون آستین یا دارای آستین‌های کوتاه پف‌دار بود. پوشاک مردان نقش قابل‌توجهی بر لباس زنان داشت. لباس متداول زنانه شامل یک دامن ساده و بلوز گشاد شبیه به پیراهن مردانه با تزییات ساده نوار، تور و نرودوزی (رگه دوزی)  بود و همیشه یک کمربند در پایین بلوز بسته می‌شد.

به دنبال محبوبیت رشته‌های ورزشی مثل تنیس، گلف، قایق‌رانی و دوچرخه‌سواری، استفاده از پوشاک راحت ضرورت یافت. زنان برای دوچرخه‌سواری دامن یا شلوار کوتاه پف‌دار با کتی چسبان می‌پوشیدند. پوشاک اسپرت از پارچه‌های درشت بافت، توییدهای مردانه و از پارچه‌های آکسفورد تهیه می‌شد.

کت ساک (sack) یا لانژ بدون درز کمر و با یک ردیف دکمه و نسبتاً گشاد، لباس محبوب مردان در کار بود و به‌سرعت توسط طبقه بالای اجتماع جایگزین کت روزانه شد. کراوات سفید و کت‌های دنباله‌دار اغلب با پیراهن‌های آهارزده سفید برای مراسم‌های رسمی و مهمانی‌ها پوشیده می‌شد. مشابه لباس‌های زنانه، لباس‌های مردانه دهه 1890 دارای آیتم‌های متنوعی از لباس‌های ورزشی بود. کت‌وشلوارهای فلانل رنگ روشن، اغلب راه‌راه، همراه با کلاه قایق‌سواری حصیری، انتخاب‌های شیکی برای لباس‌های ساحلی، قایق‌سواری و تنیس بودند. مردان در تیراندازی، یک ژاکت نورفولک (Norfolk) تویید، با پیلی‌های عمودی و کمربند، شلوار گشاد بریچ (breeches) برتن می‌کردند.

نویسنده: مریم غلامی